Ontstaansgeschiedenis van de formulieren

Formulier voor de kinderdoop

Dit formulier wordt het meest gebruikt en gaat terug op het algemene doopformulier uit het kerkboek van Petrus Datheen (1566). Als basis hiervoor heeft hij het formulier uit de kerkorde van Palts gebruikt.

Formulier voor de volwassendoop

Een tweede doopformulier, speciaal voor volwassenen die op latere leeftijd gedoopt willen worden. Verschillend is o.a. de vijf persoonlijke vragen die aan de dopeling gesteld worden. Dit formulier is op de Nationale Synode van Dordrecht in 1619 vastgesteld.

Formulier om het Heilig Avondmaal te houden

Het formulier om het Heilig Avondmaal te houden bevat een uitgebreid onderwijzend deel (inclusief zelfbeproeving) en een praktisch/ritueel gedeelte om de viering van het avondmaal uit te voeren. Dit formulier gaat terug op het kerkboek van Petrus Datheen (1566), die op het zijn beurt heeft ontleend aan de kerkorde van Palts.

Formulier voor de bevestiging van een predikant

Dit formulier wordt in 1586 opgesteld door de synode van 's-Gravenhage en bevat een uitgebreide uitleg van het ambt van predikant. Dat was niet overbodig net na de Reformatie: velen waren nog gewend aan de context van de paus en priesters. Naast uitleg bevat het formulier ook instructies om de predikant te bevestigen: de eerste keer met handoplegging, drie vragen waarmee de predikant zijn ambtsbelofte uitspreekt en vermaningen aan zowel de predikant als de gemeente.

Formulier voor de bevestiging van ouderlingen en diakenen

Dit formulier wordt ook op de synode van 's-Gravenhage in 1586 opgesteld. Ook dit formulier bevat een uitgebreide uitleg van de ambten van ouderling en diaken. Dit was in de 16e eeuw niet overbodig: het ambt van ouderling was een nieuw ambt. Naast uitleg bevat dit formulier ook vragen waarmee de ouderling of diaken zijn ambtsbelofte aflegt en een vermaning aan zowel de nieuwe ambtsdragers, als de gemeente.

Formulier om het huwelijk te bevestigen

Het huwelijksformulier gaat terug op het kerkboek van Petrus Datheen, die het in 1566 heeft ontleend aan de kerkorde van Palts. Het formulier dat daarin staat is een combinatie van de formulieren van de kerkordes van Genève (Calvijn) en Londen. Het formulier is bedoeld om het burgerlijk huwelijk, dat voor de overheid daadwerkelijk wordt gesloten, te bevestigen in de gemeente. Inhoudelijk bevat het formulier een uitgebreide uitleg over de Bijbelse instelling en bedoeling van het huwelijk, de rol van de man en de vrouw. Na het bevestigingsmoment volgt nog een Bijbelse vermaning over de sterke band van het huwelijk en de beloften van psalm 128.

Formulier van de ban/uitsluiting

Dit formulier bevat de tekst om iemand, die niet tot inkeer wil komen van openbare zonden, voor te stellen aan de gemeente (openbaarmaking), diegene te excommuniceren en de gemeente te vermanen. Het formulier gaat terug op de synoden van Middelburg (1581) en 's-Gravenhage (1586).

Formulier voor de wederopneming

Dit formulier geeft de instructies om iemand, die geëxcommuniceerd is (door de ban), weer op te nemen als lid van de gemeente, als hij of zij tot inkeer (bekering) is gekomen. De oorsprong van dit formulier is de synode van 's-Gravenhage (1586).

Bron: Ons psalmboek - Jaco van der Knijff (ISBN 9789087184629)